මෙම ලැයිස්තුවේ ඓතිහාසික සිංහල සමාජයේ භාවිත වූ වචන 86ක් සහ ඒවායේ තේරුම් සරලව හා ආකර්ශනීය ලෙස ඉදිරිපත් කර ඇත. මෙය සාමාන්‍ය පෙළ ඉතිහාසය විෂයට අනුබද්ධව සකස් කර ඇත.
ගම්මාන හා ජනාවාස
- අවරණ (අමුණ): ගමක ආරක්ෂාව සඳහා ඉදිකළ බැම්ම හෝ වළල්ල. මෙය බොහෝ විට ගම්මාන වලට ආරක්ෂාව සැපයීමට භාවිතා විය.
- කසීකාරගාම: ගොවිතැන් කළ ගොවීන්ගේ ගම්මාන. එවකට ගොවිතැන් ආර්ථිකයේ පදනම විය.
- මණිකාරගාම: මැණික් කැපීම හා වෙළඳාමේ යෙදුනු අය ජීවත් වූ ගම්.
- ගෝපාලගාම: ගවයන් ඇතිකළ හා ගව පාලනයේ යෙදුනු ගොපල්ලන්ගේ ගම්.
- කේවට්ටගාම: ධීවර කර්මාන්තයේ යෙදුනු ධීවරයින්ගේ ගම්මාන.
- කුම්භකාරගාම: වලන් හා මැටි භාණ්ඩ සෑදූ ශිල්පීන් ජීවත් වූ ගම්.
- වඩ්ඪකීගාම: ලී හා ගොඩනැගිලි ඉදිකිරීමේ ශිල්පීන් (වඩුවන්) ජීවත් වූ ගම්.
- පට්ටනගාම: වරායට ආසන්නව පිහිටි, වෙළඳාමට සම්බන්ධ ගම්මාන.
- නියම්ගම්: වෙළඳාමට හා ආර්ථික කටයුතුවලට ප්‍රසිද්ධ ගම්.
- ඔළගම්: ජල හිඟය හෝ වෙනත් හේතු නිසා අතහැර දැමුනු වැව් ගම්.
- පරික්ඛිත්ත ගම්: ආරක්ෂක වැටවලින් වටවූ ගම්මාන.
- අපරික්ඛිත්ත ගම්: වැටවල්වලින් ආරක්ෂා නොවූ, විවෘත ගම්මාන.
- පුර: විශාල හා සංකීර්ණ නාගරික ජනාවාස, බොහෝ විට පාලන මධ්‍යස්ථාන.
- නකර: ගම්මානයකට වඩා විශාල නමුත් පුරයකට වඩා කුඩා, අතරමැදි ජනාවාස.
- නුරුපුර: අනුරාධපුරයේ ඓතිහාසික නමක්, එහි වැදගත්කම සංකේතවත් කරයි.
පාලනය හා සමාජ තත්ත්වය
- ගහපති: පවුලක ප්‍රධානියා, බොහෝ විට ධනවත් හා බලවත් පුද්ගලයෙක්.
- ගමික: ගමක ප්‍රධානියා, ප්‍රාදේශීය පාලනයේ වගකිව යුතු අයෙක්.
- දසගම් ඇත්තන්: ගම් දහයකට පාලනයට සම්බන්ධ දස දෙනෙකුගෙන් යුත් මණ්ඩලය.
- පරුමකවරු: ප්‍රාදේශීය පාලකයන් හෝ ඉහළ සමාජ තත්ත්වයක් ඇති ප්‍රභූන්.
- තොටබොජක: වරාය තොටුපලවලින් බදු අයකළ නිලධාරියා.
- පරුමකලු: ප්‍රාදේශීය පාලනයට සම්බන්ධ කාන්තාවන්, එවකට කාන්තා බලගැන්වීමේ සලකුණක්.
- පොචනි රජ: නැගෙනහිර පළාතේ පාලනය කළ රජු, ප්‍රාචීන රාජධානියක නායකයා.
- මපුරුමුකා: මහා පරුමක එනම් රජු, රාජ්‍යයේ උත්තරීතර පාලකයා.
- මහමත: මහා ඇමති, රජුට උපදෙස් දුන් ප්‍රධාන උපදේශකයා.
- අමෙත: රාජ්‍ය පාලනයට සහාය වූ ඇමතිවරු.
- ශෙනපති: සේනාවේ ප්‍රධානීන්, යුද්ධ හා ආරක්ෂාව භාරව සිටියහ.
- බඩගරික: රාජ්‍ය භාණ්ඩාගාරය භාරව සිටි නිලධාරියා.
- බතගු: රාජකීය බෝජන ශාලාවල කළමනාකරු.
- කොතුරු ගෑ නා: වස් සිරිත් හා චාරිත්‍ර කළමනාකරණය කළ නිලධාරියා.
- නගර ගුතික: නගර පරිපාලනය භාරව සිටි නිලධාරියා.
- නගර වුඩික: නාගරික ඉදිකිරීම් හා වාස්තුවිද්‍යාව භාරව සිටි නිලධාරියා.
විවිධ භූමිකාවන් හා ශිල්ප
- අස අදෙක: අශ්ව අංශයේ ප්‍රධානියා, අශ්වයන් බලාගත්තේ යුද්ධ හා ගමනාගමනයට.
- හති අදෙක: ඇත් අංශයේ ප්‍රධානියා, යුද්ධ හා උත්සව සඳහා ඇතුන් භාවිතා විය.
- නට අදෙක: නාට්‍ය හා සංස්කෘතික උත්සව කළමනාකරණය කළ ප්‍රධානියා.
- රූප අදෙක: කාසි හා ලෝහ භාණ්ඩ නිෂ්පාදනයේ ප්‍රධානියා.
- පන අදෙක: වෙළඳ කටයුතු භාරව සිටි නිලධාරියා.
- කනපෙඩික: රාජ්‍ය ලේඛනාගාරයේ ප්‍රධානියා, ලේඛන ආරක්ෂා කළේය.
- එක්තැන් සමිය: රාජ්‍ය සභාවේ එකඟතාවය, පාලනයේ වැදගත් සංකල්පයකි.
- සභාව: රාජ්‍ය අධිකරණය, යුක්තිය ඉටුවූ ස්ථානය.
- මහලේ: මහලේකම්, ලේඛන හා පරිපාලනයේ වගකිව යුත්තා.
- වෙජ: වෛද්‍යවරු, එවකට ආයුර්වේදය ප්‍රචලිත විය.
- වෙජ්ජ ශාලා: පැරණි රෝහල්, රෝගීන්ට ප්‍රතිකාර ලබාදුන් ස්ථාන.
- උපසග්ගරෝගනාස: උණ රෝග සඳහා විශේෂ රෝහල්, හතරවන කාශ්‍යප රජුගේ කාලයේ ඉදිවිය.
- පසවන්තිනාමශාලා: මාතෘ නිවාස, පළමුවන උපතිස්ස රජුගේ කාලයේ ගැබිනි මව්වරුන්ට සහය විය.
- සොත්ථි ශාලා: බ්‍රාහ්මණයින්ගේ ආගමික කටයුතු සඳහා වෙන් කළ ස්ථාන.
ආරක්ෂාව හා යුද්ධ
- වේලයික්කාර හමුදාව: දකුණු ඉන්දියාවෙන් පැමිණි වැටුපට සේවය කළ ආරක්ෂක හමුදාව.
- හස්ති ආචාර්ය: ඇතුන් යුද්ධයට හීලෑ කළ ගුරුවරු.
- අශ්ව ආචාර්ය: අශ්වයන් යුද්ධයට හා ගමනාගමනයට පුරුදු කළ ගුරුවරු.
- දුනු ආචාර්ය: දුනුවිදීමේ හැකියාව ඉගැන්වූ ගුරුවරු.
ගොවිතැන් හා භූමි භාවිතය
- කටුසර බෝග: නියඟයට ඔරොත්තු දෙන, කෙටි මුල් පද්ධති ඇති බෝග.
- නවදැලි හේන: ගිනි තබා සකස් කළ අලුත් හේන්, බොහෝ විට චේන වගාවට භාවිතා විය.
- කනත්ත: අතහැර දමා පසුව යළි වගා කළ ඉඩම්.
- දඩුවැට: හේන් ආරක්ෂා කිරීමට ලීවලින් ඉදිකළ වැට.
- පැල: රාත්‍රියේ හේන් ආරක්ෂාවට ගස් මත ඉදිකළ පැල්පත්.
- කෙත: වී වගාවට වෙන් කළ ඉඩම්, එවකට ආර්ථිකයේ මූලික අංගයක්.
- කිරිගෙරි: කිරි ලබාගැනීමට එළදෙනුන් ඇතිකළ ස්ථාන.
ශිල්පීන් හා වෙළඳාම
- කබර: යකඩ භාණ්ඩ සෑදූ ශිල්පීන්, එවකට තා තාක්ෂණයේ වැදගත් අංගයක්.
- තබකර: තඹ ලෝහයෙන් භාණ්ඩ සෑදූ ශිල්පීන්.
- තුලාධාර / ස්වර්ණාකර: රත්රන් භාණ්XIඩ සෑදූ ශිල්පීන්.
- මණිකර: මැණික් කැපූ හා වෙළඳාම කළ ශිල්පීන්.
- දටික: ඇත්දත්වලින් භාණ්ඩ සෑදූ ශිල්පීන්, එවකට සුඛෝපභෝගී වෙළඳාමකි.
- කුබකර: මැටි භාණ්ඩ හා වලන් සෑදූ ශිල්පීන්.
- තතවය: නූල් කටින්නා, රෙදිපිළි කර්මාන්තයේ යෙදුනි.
- අබල වපර: සියඹලා වෙළඳාමේ යෙදුනු වෙළෙන්දා.
- පුගය / නියමස්ථාන: වෙළඳ සංවිධාන, එවකට ආර්ථිකයේ වැදගත් කොටසක්.
- වණිජ / වාපර: වෙළඳාමේ යෙදුනු පුද්ගලයන්.
- කබොජ මහා පුගිය: කම්බෝජවරුන්ගේ (ඇෆ්ගනිස්තාන ජාතිකයන්ගේ) වෙළඳ සංවිධානය.
ආගමික හා සංස්කෘතික
- සිවික ශාලා: ශිව ලිංගය පිහිටුවා තිබූ ශිව දේවාල.
- පණ්ණසාලා: භික්ෂූන් වහන්සේලාට වාසයට ඉලුක් හා පන්වලින් සාදන ලද නිවාස.
- අන්තේවාසික: නායක භික්ෂූන් යටතේ ඉගෙනුම ලැබූ ශිෂ්‍ය භික්ෂූන්.
- ථෙර: නායක භික්ෂූන් වහන්සේලා, බුදු දහමේ ප්‍රධාන භූමිකාවක්.
- සදිවිහරිය: නායක තෙරුන් සමීපයේ විසූ ශිෂ්‍ය භික්ෂූන්.
- භාණකවරු: ත්‍රිපිටකයේ කොටස් මතක තබාගත් භික්ෂූන්, එවකට ලිඛිත ග්‍රන්ථ නොතිබුණි.
- වසවසික: වස් කාලයේ විහාරවල වැඩ වාසය කළ භික්ෂූන්.
- වස්සාවාසික සාටක: වස් කාලයේ භික්ෂූන්ට පූජා කළ කඨින චීවරය.
අමතර තොරතුරු
- රතුකැට දිවයින: ශ්‍රී ලංකාවට ලැබුණු ඓතිහාසික නමක්, එහි රත්රන් හා මැණික් සම්පත් නිසා.
- පිටිබිම්: සෙල්ලිපිවල හේන් හැඳින්වූ ආකාරය, ගොවිතැන් ආර්ථිකයේ වැදගත්කම පෙන්වයි.
- නකදිව: යාපනය අර්ධද්වීපය, එවකට නාගදීපය ලෙස හඳුන්වන ලදී.
- ආස්ථාන: පරිපාලන දිස්ත්‍රික්ක, රාජ්‍ය පාලනය විධිමත් කිරීමට භාවිතා විය.
- වෝහාර: නීති විශාරදයන්, එවකට අධිකරණ කටයුතුවල වැදගත් භූමිකාවක්.
- චිතකර ලපන: සිත්තරුන්, බිතුසිතුවම් හා කලාවෙන් සංස්කෘතිය පෝෂණය කළහ.
- මහවෙදනා: ප්‍රධාන වෛද්‍යවරයා, බොහෝ විට ශල්‍ය වෛද්‍යවරයෙක්.
- ක්ෂුද්‍ර ගල් මෙවලම්: ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේ භාවිතා වූ කුඩා ගල් මෙවලම්, මිනිස් ඉතිහාසයේ තාක්ෂණික පරිණාමයේ සලකුණකි.
💯❤️